ئامادەبووانی خۆشەویست میوانانی قەدرگران ئەمڕۆ ڕۆژێکی تایبەتە بۆ ئێمە، چونکە کردنەوە و دامەزراندنی ئینستیتۆی زەینەب خان - کچە کورد بۆ لێکۆڵینەوە و وەرگێڕان و هۆشیاری کەلتووری، دەروازەیەکی دیکەیە تاکو نەک تەنیا بنەماڵەی خادم سوجادە و زەینەب خان بناسین، بەڵکو بە قووڵی پەیوەندیە دییەکانیان و ڕۆڵیان و بەرهەمەکانیان بخەینە بەردەستی خوێنەران و هەروەها بتوانین چەندان توێژەر و لێکۆڵەر بخەینە کار تاکو دەستیان بەو نووسینانە ڕابگات، کە پێشتر لەبەر هۆکاری سیاسی و بارودۆخی دیکە ڕێک نەکەوتووە، کاریان لەسەر بکرێت. بەڕێزان... گومان لەوە نیە بنەماڵەی خادم سوجادە هەر لە زووەوە لە کایەی ڕۆشنبیری کوردی ڕۆڵی بەرچاویان هەبووە، بە تایبەتی مەلا سەعدیی خادم سوجادە کە زیاتر لە سەد ساڵ ژیاوە و هەر خەریکی نووسین و دەرس و حوجرە بووە، ئاڵووسی زانای گەورەی شاری بەغدا دەڵێت یەکێ لە گەورە عالیمەکانی جیهانی ئیسلامییە، مەلا عەبدولکەریمی مودەریس باسی لە مەلا سەعدیی خادم سوجادە کردووە، کە یەکێ لە گەورە زاناکانی سەردەمی خۆی بووە، دەڵێت زیاتر لە بەژنی خۆی کتێبی نووسیووە و گەلێ لە کتێبەکانی بە چاوی خۆم دیووە. مامۆستا عەلائەدین سەجادیش لە ڕۆڵی ئەو زانایە مەزنە دواوە و پەسنی کردووە. جێگەی باسیشە مەولانا خالیدی نەقشبەندی و نالی بنعامی مەلا سەعدی بوون، ئەگەر لە دەستنووسەکانی ئەو بنەماڵەیە بکۆڵینەوە بۆمان دەردەکەوێت ڕۆڵ و پەیوەندییان چۆن بووە. لەو بنەماڵەیەدا مەلا مەحموودی باوکی مەلا ڕەئووف لە پێشەنگی ئەو کەسانە بووە، کە لە ئیستانبووڵ حقووقی خوێندووە و پەیوەندیی لەگەڵ بنەماڵەی بەردخانیان بەستووە، دواتر مەلا ڕەئووفی باوکی زەینەب خان و دڵدار درێژەیان بە مەشخەڵی ڕووناکبیری و ڕۆشنبیریی ئەو بنەماڵەیە داوە، دیارە ڕۆڵی دڵداری شاعیر و سیاسەتمەدار لەو تەمەنە بچووکە لەخۆیەوە نەهاتووە. چونکە زەینەب خان لەژێر سایە و سەرپەرشتیی خۆی پەروەردەی کردووە. لەو بنەماڵەیەدا لە سەرەتاکانی سەدەی بیستەم چوار کەسایەتییان دەرچووی حقووق بووە، مەلا ڕەئووف و سێ کوڕی (دڵدار و ئاسەف و سەعدی) ئەمەش بەڵگەی ڕووناکبیری و ڕۆشنبیریی ئەو بنەماڵەیەیە. لەبارەی زەینەب خانەوە وەکو ڕوون و ئاشکرایە سەرباری ئەوەی شاعیر و ئەدیب بووە، هەروەها بەشداریی چالاکی سیاسی و ڕۆشنبیری کردووە، بۆیە مایەی خۆشحاڵییە لە شاری کۆیەی کوردایەتی و ڕووناکبیری، لە زێدی خۆی دووبارە ئەو ماف و ڕێزەی بۆ بگەڕێتەوە، چونکە لە مێژوودا بەڕاستی زوڵم لە مێژووی ئەو بنەماڵەیە و خودی زەینەب خان کراوە. لێرەوە بە ناوی بنەماڵەی زەینەب خانەوە زۆر سوپاسی خاتوو دکتۆرە مەهاباد ئازاد دەکەین، کە لەپێناو دامەزراندن و کاری ئەو ئینستیتۆیە بەردەوام لە پەیوەندی بووە و هەوڵی بێوچانی داوە، تاکو کەلتووری ئەو بنەماڵەیە بە گشتی و هی زەینەب خان بچێتە بواری توێژینەوە و لێکۆڵینەوەی زیاتر. بەو بۆنەوە ڕادەگەیەنین کە بنەماڵەی خادم سوجادە ئێستا خاوەنی زیاتر لە هەزار و شەش سەد کتێبن و هەروەها نزیکەی دوو سەد دەستنووسیان لێ ماوەتەوە، بۆیە ئەو ئەرشیفە دەبێت بە دانەی کۆپی لەو ئینستیتۆیە، دەبێت بایەخی سەرەکی بە دەستنووسەکان بدرێت تاکو توێژینەوە و لێکۆڵینەوەی جدیی لەسەر بکرێت. لە کۆتاییدا زۆر سوپاسی هەموو لایەک دەکەم چ بە کەم یا بە هەر شێوەیەک بێت ڕۆڵیان لە بایەخی ئەو شارە هەیە بە تایبەتی ڕۆڵی ئەو بنەماڵەیە، هەر سەرکەوتوو بن. عەبدوڵڕەحمان بێلاف بەرزنجی Zainab Khan Institute Inauguration Speeches Speech by Zainab Khan Family Dear attendees, Honorable guests, Today is a special day for us, as the opening and establishment of the Zainab Khan Institute - Kurdish Daughter for Research, Translation, and Cultural Awareness - is another gateway not only to know the Khadim Sujada family and Zainab Khan, but also to deeply explore their connections, their role, and their works, making them available to readers. We can also engage several researchers and scholars to work on those writings that previously, due to political reasons and other circumstances, were not accessible for study. Dear friends, There is no doubt that the Khadim Sujada family has had a prominent role in Kurdish intellectual life from early on, particularly Mulla Sa'di Khadim Sujada, who lived for more than a hundred years and was constantly engaged in writing, teaching, and scholarship. Alusi, the great scholar of Baghdad, says he was one of the great scholars of the Islamic world. Mulla Abdul Karim Mudarris mentioned Mulla Sa'di Khadim Sujada as one of the great scholars of his time, saying he wrote more than fifty books, and I have seen many of his books with my own eyes. Professor Alauddin Sujadi also followed and praised the role of this great scholar. It is worth mentioning that Maulana Khalid Naqshbandi and Nali were students of Mulla Sa'di. If we examine the manuscripts of this family, we can discover their role and relationships. In this family, Mulla Mahmud, father of Mulla Ra'uf, was among the pioneers who studied law in Istanbul and established connections with the Bardkhan family. Later, Mulla Ra'uf, father of Zainab Khan and Dildar, continued the intellectual and enlightened tradition of this family. Certainly, the role of Dildar as poet and politician did not emerge from that young age by itself, as Zainab Khan raised and nurtured him under her shadow and supervision. From this family, in the early twentieth century, four personalities emerged as law graduates: Mulla Ra'uf and his three sons (Dildar, Asef, and Sa'di). This is evidence of the intellectual and enlightened nature of this family. Regarding Zainab Khan, as is clear and evident, besides being a poet and writer, she also participated in political and intellectual activities. Therefore, it is a source of joy that in the city of Koya, the center of Kurdishness and intellectualism, she receives again the respect and recognition she deserves, as historically, injustice was truly done to the history of this family and Zainab Khan herself. From here, on behalf of Zainab Khan's family, we greatly thank Dr. Mehabad Azad, who has been constantly in contact and made tireless efforts for the establishment and work of this institute, so that the culture of this family in general and that of Zainab Khan can enter the field of more research and study. On this occasion, we announce that the Khadim Sujada family currently owns more than one thousand six hundred books and also has nearly two hundred manuscripts remaining. Therefore, this archive should be copied in this institute, with primary attention given to the manuscripts so that serious research and study can be conducted on them. Finally, I thank all parties, whether small or in any form, for their role in the importance of this city, especially the role of this family. May you all be successful. Abdul Rahman Bilaf Barzanji